● ମହାକାଶରେ ଭାରତର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ପ୍ରଶସ୍ତ କରିଛି ମାର୍ଗ
ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, (ପିଆଇବି) : ‘‘ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକର ମହାକାଶ ଡକିଂ ସଫଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଆମର ଇସ୍ରୋ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ର ସହ ଜଡ଼ିତ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଭିନନ୍ଦନ । ଆଗାମୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ମିଶନ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ।’’ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହାକାଶ ଡକିଂ ମିଶନ ସଫଳ ହେବା ପରେ ଏହା କହିଛନ୍ତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ । ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଐତିହାସିକ ସଫଳତା ମିଳିଛି । ୧୬ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୫ ତାରିଖ ଭାରତ ପାଇଁ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇଯିବ । ଏହି ଦିନରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମହାକାଶ ଡକିଂ ପ୍ରୟୋଗ (ସ୍ପେଡେକ୍ସ) ମିଶନ ସଫଳତାର ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଛି । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତ ମହାକାଶରେ ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହକୁ ପରସ୍ପର ସହ ଡକିଂ ବା ସଂଯୋଗ କରିଛି । ଏହି ଉପଲବ୍ଧି ସହ ମହାକାଶ ଡକିଂ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ଅଗ୍ରଣୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସାମିଲ ହୋଇପାରିଛି । ଭାରତ ଏହି ବୈଷୟିକ ସଫଳତା ହାସଲ କରିବାରେ ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ଦେଶ ହୋଇପାରିଛି । ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଶ୍ରୀହରିକୋଟାର ସତୀଶ ଧୱନ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ପୋଲାର ସାଟେଲାଇଟ୍ ଉତକ୍ଷେପଣ ଯାନ (ପିଏସ୍ଏଲ୍ଭି)-ସି୬୦ ବ୍ୟବହାର କରି ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମହାକାଶ ଯାନର ସଫଳ ଉତ୍କ୍ଷେପଣ ସହିତ ୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ ଇସ୍ରୋର ଏହି ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଉପଗ୍ରହ ସେବା, ମହାକାଶ ଷ୍ଟେସନ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଆନ୍ତଃଗ୍ରହ ଅନ୍ୱେଷଣ ଭଳି ଭବିଷ୍ୟତର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମର୍ଥ୍ୟ । ମହାକାଶଯାନ ବିଲୟ, ଡକିଂ ଏବଂ ଅନଡକିଂରେ ଭାରତର ବୈଷୟିକ ଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଏହି ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ମିଶନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ଡକିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅସାଧାରଣ ସଠିକତା ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା । ମହାକାଶଯାନଟି ୧୫-ମିଟରରୁ ୩-ମିଟର ହୋଲ୍ଡ ପଏଣ୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଘୂରି ବୁଲିଥିଲା ଏବଂ ସଠିକତା ସହିତ ଡକିଂ ଆରମ୍ଭ କରି ସଫଳ ମହାକାଶଯାନ କ୍ୟାପଚର୍ କରିଥିଲା । ଏହା ପରେ, ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ସହଜ ଭାବରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ଏହାର କଠୋରକରଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଡକିଙ୍ଗ୍ ପରେ, ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହକୁ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଭାବେ ସମନ୍ୱିତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସଫଳତାର ସହ ହାସଲ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଭାରତର ବୈଷୟିକ ବିଶେଷଜ୍ଞତାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରୁଛି । ଆଗାମୀ ଦିନରେ, ସିଷ୍ଟମର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାକୁ ଆହୁରି ବୈଧ କରିବା ପାଇଁ ଅନଡକିଂ ଅପରେସନ ଏବଂ ପାୱାର ଟ୍ରାନ୍ସଫର ଚେକ୍ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ଇସ୍ରୋ ପକ୍ଷରୁ କୁହାଯାଇଛି, ‘ଭାରତ ମହାକାଶ ଇତିହାସରେ ନିଜ ନାମକୁ ସଫଳତାର ସହିତ ଡକିଂ କରିପାରିଛି । ଇସ୍ରୋର ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନ ଐତିହାସିକ ଡକିଂରେ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି । ଏହି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଅତି ଗୌରବର ବିଷୟ । ୬୨ତମ ପିଏସ୍ଏଲ୍ଭି ଉଡ଼ାଣ ଦ୍ୱାରା ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିବା ଦୁଇଟି ଛୋଟ ମହାକାଶଯାନ ବ୍ୟବହାର କରି ମହାକାଶରେ ଡକିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ପରିକଳ୍ପିତ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ହେଉଛି ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ ମିଶନ । ଚନ୍ଦ୍ର ଅଭିଯାନ, ସାମ୍ପୁଲ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଷ୍ଟେସନ (ବିଏଏସ୍)ର ବିକାଶ ସମେତ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଏହି ମିଶନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି, ଦୁଇଟି ଛୋଟ ମହାକାଶଯାନ ବ୍ୟବହାର କରି ସାକ୍ଷାତ ଏବଂ ଡକିଂ ପାଇଁ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ବିକାଶ ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସହିତ ଡକ୍ ହୋଇଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା । ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ମହାକାଶଯାନର ଜୀବନକାଳ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ସହିତ ଡକ୍ ହୋଇଥିବା ମହାକାଶଯାନ ମଧ୍ୟରେ ଶକ୍ତି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପରୀକ୍ଷା କରିବା । ଏହି ମିଶନ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାରେ ଭାରତର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି ଏବଂ ମହାକାଶ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଦ୍ରୁତଗତିରେ ବିକଶିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭବିଷ୍ୟତର ଆହ୍ୱାନର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଏହାର କ୍ଷମତାକୁ ଆଗକୁ ବଢାଇବା ପାଇଁ ଇସ୍ରୋର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦୋହରାଇଛି । ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଅଭିଯାନରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ଉପଗ୍ରହ, ଏସଡିଏକ୍ସ-୦୧ ବା ଚେଜର ଏବଂ ଏସଡିଏକ୍ସ-୦୨ ବା ଟାର୍ଗେଟ୍କୁ ସାମିଲ କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକଟିର ଓଜନ ପ୍ରାୟ ୨୨୦ କିଲୋଗ୍ରାମ । ଏହି ମହାକାଶଯାନଗୁଡ଼ିକ ଆଣ୍ଡ୍ରୋଜିନସ୍ ପ୍ରକୃତିର, ଅର୍ଥାତ୍ ଡକିଂ ସମୟରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ମହାକାଶଯାନ ଚେଜର (ସକ୍ରିୟ ମହାକାଶଯାନ) ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ । ସେଗୁଡ଼ିକ ସୌର ପ୍ୟାନେଲ, ଲିଥିୟମ-ଆୟନ ବ୍ୟାଟେରୀ ଏବଂ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ଶକ୍ତି ପରିଚାଳନା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଜ୍ଜିତ । ଆଟିଚୁଡ୍ ଆଣ୍ଡ୍ ଅର୍ବିଟ୍ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ (ଏ.ଓ.ସି.ଏସ୍.) ରେ ଷ୍ଟାର୍ ସେନ୍ସର୍, ସୋଲାର ସେନ୍ସର୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେଟୋମିଟର ଏବଂ ରିଆକ୍ସନ୍ ହୁଇଲ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେଟିକ୍ ଟର୍କର୍ ଏବଂ ଥ୍ରଷ୍ଟର୍ ପରି ଆକ୍ୟୁଏଟର୍ ପରି ସେନ୍ସର୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । କକ୍ଷପଥରେ ଡକିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ଏକାଧିକ ଜଟିଳ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବେ । ଡକିଂ ପରେ, ଦୁଇଟି ଉପଗ୍ରହ ଗୋଟିଏ ମହାକାଶଯାନ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ଡକିଂର ସଫଳତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉପଗ୍ରହରୁ ଅନ୍ୟ ଉପଗ୍ରହକୁ ବିଦ୍ୟୁତ ଶକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯିବ । ସଫଳ ଡକିଂ ଓ ଅନଡକିଂ ପରେ, ମହାକାଶଯାନ ଅଲଗା ହେବ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ମିଶନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେବ । ଅନଡକିଂ ସମୟରେ, ପୃଥକ ଭାବେ ପେଲୋଡ ଅପରେସନ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ ମହାକାଶଯାନ ଅଲଗା ହେବ । ଏହି ପେଲୋଡ ଉଚ୍ଚ ରିଜୋଲ୍ୟୁସନ୍ ଫଟୋଚିତ୍ର, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ଅନୁଧ୍ୟାନ, ଉଦ୍ଭିଦ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ କକ୍ଷପଥ ବିକିରଣ ପରିବେଶ ମାପ ପ୍ରଦାନ କରିବ ଯାହା ଅନେକ ପ୍ରୟୋଗ ଖୋଜିବ । ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିବା ସ୍ୱଦେଶୀ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଡକିଂ ମେକାନିଜମ, ଚାରିଟି ରେଣ୍ଡେଜଭସ୍ ଓ ଡକିଂ ସେନ୍ସରର ଗୋଟିଏ ସୁଟ୍, ଶକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଆଦି ରହିଛି । ସ୍ୱଦେଶୀ ନୋଭେଲ୍ ଅଟୋନମସ୍ ରେଣ୍ଡେଜଭଲ ଓ ଡକିଂ ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜି । ମହାକାଶଯାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ଆନ୍ତଃ-ଉପଗ୍ରହ ଯୋଗାଯୋଗ ସଂଯୋଗ (ଆଇଏସ୍ଏଲ୍), ଅନ୍ୟ ମହାକାଶଯାନର ସ୍ଥିତି ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆନ୍ତଃର୍ନିର୍ମିତ ଇଣ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ସହିତ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଅନ୍ୟ ମହାକାଶଯାନର ଆପେକ୍ଷିକ ସ୍ଥିତି ଏବଂ ବେଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ପାଇଁ ଜିଏନ୍ଏସ୍ଏସ୍ ଆଧାରିତ ନୋଭେଲ୍ ରିଲେଟିଭ୍ଅ ର୍ବିଟ୍ ଡିଟର୍ମିନେସନ୍ ଆଣ୍ଡ ପ୍ରୋପାଗେସନ୍ (ଆର୍ଓଡିପି) ପ୍ରୋସେସର ଏବଂ ଉଭୟ ହାର୍ଡୱେର୍ ଓ ସଫ୍ଟୱେର୍ ଡିଜାଇନ୍ ବୈଧିକରଣ ଓ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ସିମୁଲେସନ୍ ପରୀକ୍ଷା ଶଯ୍ୟା ଆଦି ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଏଥିରେ ସାମିଲ ରହିଛି । ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଅଭିଯାନ ଭାରତର ମହାକାଶ କ୍ଷମତାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଫଳତାକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ, ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଅଧିକ ଜଟିଳ ଓ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ମହାକାଶ ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ ଇସ୍ରୋକୁ ସ୍ଥାନିତ କରେ । ଏହି ସଫଳତାର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି କେନ୍ଦ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଡକ୍ଟର ଜିତେନ୍ଦ୍ର ସିଂ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ଭାରତକୁ ମହାକାଶ ଡକିଂ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିରେ ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ନେତା ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିଛି । ମହାକାଶରେ ଜୀବବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗର ଅନ୍ୱେଷଣ ପାଇଁ ବାୟୋଟେକ୍ନୋଲୋଜି ବିଭାଗ ଏବଂ ଇସ୍ରୋ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଯୋଗ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ଶ୍ରୀ ସିଂ ଡକିଂ ପରୀକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସ୍ୱଦେଶୀ ‘ଭାରତୀୟ ଡକିଂ ସିଷ୍ଟମ’ର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ଏହି ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଷ୍ଟେସନ, ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ ୪ ଏବଂ ଗଗନଯାନ ସମେତ ଭବିଷ୍ୟତର ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ମିଶନର ସୁଗମ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଛି । ଚନ୍ଦ୍ର ଅନ୍ୱେଷଣ ଏବଂ ମହାକାଶ ଷ୍ଟେସନର ପରିଚାଳନା ଭଳି ଆଗାମୀ ମହାକାଶ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ମହାକାଶ ଡକିଂ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାକ୍-ଆବଶ୍ୟକତା । ଏହି ଅଭିଯାନକୁ ସଫଳତାର ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରି, ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୪ ଭଳି ଭବିଷ୍ୟତର ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷମତାର ମୂଳଦୁଆ ପଡ଼ିଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ଗଗନଯାନ ମିଶନରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ମହାକାଶଚାରୀଙ୍କୁ ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ପଠାଇବା ଏବଂ ଭାରତ ମହାକାଶ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭଳି ଭାରତର ମହତ୍ୱାକାଂକ୍ଷୀ ମହାକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାରେ ସ୍ପେଡେକ୍ସ ମିଶନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବ । ଏହି ବୈଷୟିକ ପ୍ରଗତି କେବଳ ମହାକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ପ୍ରଗତି ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ଅଧିକ ଜଟିଳ ମିଶନ ପାଇଁ ନୂତନ ସୁଯୋଗ ଲାଗି ମାର୍ଗପ୍ରଶସ୍ତ କରିଥାଏ । ବିଶ୍ୱ ମହାକାଶ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭାବରେ ଏହା ଭାରତର ସ୍ଥିତିକୁ ମଜବୁତ କରିଥାଏ । ସ୍ପେଡେକ୍ସ ହେଉଛି ସ୍ୱଦେଶୀ ନବସୃଜନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଅଗ୍ରଗତିର ଏକ ପ୍ରମାଣ, ଯାହା ବିଶ୍ୱ ମହାକାଶ ଜଗତରେ ଏହାର ସ୍ଥିତିକୁ ଆହୁରି ସୁଦୃଢ଼ କରିଛି ।